H οπτική της «Οικολογικής Μετάβασης» στην κοινωνία της βιώσιμης ευημερίας. Η πολιτική οπτική μας

Η βαριά οικονομική κρίση που εκδηλώνεται το 2008 και εξαπλώνεται γοργά σε όλο τον κόσμο, με την μορφή δραματικών επιπτώσεων στην πραγματική οικονομία, στο τραπεζικό σύστημα και στις επιχειρήσεις, στο εύρος της ύφεσης και στο ύψος της απασχόλησης, αφήνει να διαφανεί ως πραγματικό της αίτιο το παρωχημένο μοντέλο ανάπτυξης, υψηλής εντροπίας, που ακολουθείται από την εποχή της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης. Ένα μοντέλο ανάπτυξης το οποίο βλέπει οικονομία, κοινωνία και περιβάλλον σε μία χαώδη και διαρκώς αλληλο-υπονομευόμενη σχέση, με πρώτο ζημιωμένο ότι πιο άμεσα μπορεί να εκμεταλλευθεί, όπως οι φυσικοί και πολιτισμικοί πόροι και τελικό χαμένο την ποιότητα ζωής.

Οι τρόποι αντιμετώπισης της κρίσης και η πιθανότητα της διαφαινόμενης ολικής επιβολής του νεοφιλελεύθερου προγράμματος ιδιωτικοποίησης της κοινωνίας, επαναφέρουν δυναμικά στο προσκήνιο την προβληματική του μοντέλου ανάπτυξης και την ανάγκη σύνταξης ενός μακρόπνοου σχεδίου μεταλλαγής του, για την απάλειψη των ρήξεων και την διασφάλισης μιας πραγματικής βιώσιμης ευημερίας. Η αλλαγή πολιτισμικού παραδείγματος υποδεικνύεται από πολλές και διαφορετικές πλευρές ως αναγκαία και η προσέγγιση της «οικολογικής μετάβασης» σε ένα άλλο κοινωνικό μοντέλο - «οικολογικής μεταστροφής» της κοινωνίας και μεταλλαγής τρόπου ζωής, κατανάλωσης, ποιότητας παραγωγής, τρόπων συμβίωσης, ποιότητας κατανομής πόρων, δημοκρατίας, ολικής δικαιοσύνης και ολικής προστασίας των οικοσυστημικών ισορροπιών - ως μοναδική επιλογή.

Η οπτική της «Οικολογικής Μετάβασης» κωδικοποιείται σε αρχές, μεθόδους και εργαλεία, στην κατεύθυνση της ενεργοποίησης των αναγκαίων θεσμικών και κοινωνικών αλλαγών που απαιτεί η διασφάλιση ενός αειφόρου μέλλοντος βιώσιμης ευημερίας. Αναδεικνύεται γρήγορα ως αναπόσπαστο μέρος των προγραμμάτων φορέων και πολιτικών κομμάτων και ενεργοποιεί πολιτικές «ad hoc» της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της. Η οπτική της «Οικολογικής Μετάβασης» αποτελεί πλέον συνώνυμο 13 ριζικών αλλαγών δομής σε μία σειρά αλληλοεξαρτούμενων τομέων και πεδίων:

1. Στον πεδίο του παραγωγικού κύκλου, μέσω της υιοθέτηση της κυκλικής οικονομίας, με την προβολή του στην σφαίρα μιας αυτό-τροφοδοτούμενης οικονομίας ροής υλικών έτσι ώστε οι χρησιμοποιούμενοι φυσικοί-βιολογικοί να επανέρχονται στην βιόσφαιρα μετά την χρήση τους και οι τεχνικοί πόροι να επαναχρησιμοποιούνται χωρίς να επανέρχονται στην βιόσφαιρα.

2. Στον τομέα της ενεργειακής πολιτικής, με ολική αντικατάσταση των «βρώμικων» μεθόδων παραγωγής ενέργειας – ορυκτά καύσιμα, πυρηνικά κ.α. - με εκείνες μέσω των ΑΠΕ αλλά με οργανωτικές αρχές εκείνες της εξοικονόμησης, της κλίμακας, της εγγύτητας, της διάχυσης και της απόλυτης προστασίας των κοινών αγαθών.

3. Στο πεδίο της προστασίας και ανάδειξης της αξίας του φυσικού κεφαλαίου και των οικο-συστημικών υπηρεσιών.

4. Στον αγροδιατροφικό τομέα, μέσω της υιοθέτησης μιας αειφόρου αγροτικής παραγωγής, πολυδιάστατης και ποιοτικής, της εγγύτητας και της μικρής παραγωγικής αλυσίδας, μέσω της αντικατάστασης της βιομηχανικής αγροτικής παραγωγής, βασισμένης στην χρήση χημικών, ορυκτών καυσίμων, συσκευασιών και μεταφορών μεσαίας και μεγάλης κλίμακας και ενέχουσας σημαντικής κατανάλωσης πόρων και παραγωγής σημαντικών ποσοτήτων αποβλήτων.

5. Στον τομέα της διαχείρισης των υδατικών πόρων, μέσω της βιώσιμης διασφάλισης της στρατηγικής τους σημασίας, του μηδενισμού της σπατάλης και της δραστικής προστασίας από πλημμυρικούς κινδύνους.

6. Στο πεδίο του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, μέσω της δραστικής αλλαγής οπτικής της χωροταξίας, της πολεοδόμησης και της διαχείρισης των οικιστικών συνόλων, αποτυπωμένης σε ένα εθνικό σχέδιο αναγέννησης από την οπτική της πράσινης οικονομίας.

7. Στο πεδίο της κίνησης, της μετακίνησης και των μεταφορών, μέσω της υιοθέτησης της οικο-κίνησης, της ηλεκτροκίνησης, των διατροπικών συστημάτων μεταφορών, των car-sharing και carpoling και της αναδιοργάνωσης του δικτύου κίνησης, μετακίνησης και μεταφορών στο πλαίσιο των οικιστικών συνόλων.

8. Στο πεδίο της πραγματικής οικονομίας, μέσω της αναδιοργάνωσης του φορολογικού συστήματος στην κατεύθυνση της υποστήριξης της μέγιστης δυνατής εξοικονόμησης φυσικών πόρων και της μέγιστης δυνατής μείωσης των αποβλήτων και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της ανθρωπογενούς δραστηριότητας.

9. Στο πεδίο της παροχής υψηλής οικολογικής ποιότητας προϊόντων και υπηρεσιών.

10. Στο πεδίο της μεγιστοποίησης και βελτιστοποίησης της αποδοτικότητας των δημόσιων πολιτικών.

11. Στο πεδίο της κατάταξης της πολιτικών της «Οικολογικής Μετάβασης» μεταξύ των κύριων θεμάτων της βουλευτικής και κυβερνητικής ατζέντας.
12. Στο πεδίο της υιοθέτησης πολιτικών και διαδικασιών συμμετοχικής δημοκρατίας, με την δημιουργία δυναμικών ομάδων ενεργών πολιτών και την απόδοση κεντρικού ρόλου στην παρουσία του πολίτη.
13. Στο πεδίο της υιοθέτησης πολιτικών και διαδικασιών δημοκρατίας του διαδικτύου, ή της συμμετοχικής δημοκρατίας στην ψηφιακή της διάσταση.

Η «Οικολογική Μετάβαση» κωδικοποιείται ως ενιαίο πολυεπίπεδο εγχείρημα και σύνολο πολιτικών «bottom-up» που προϋποθέτουν κοινωνική συνοχή με συνέργεια όλων των κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών συνιστωσών, στο πλαίσιο μιας διάδρασης γνήσια περιεκτικής. Απαιτεί διαδικασίες δίκαιες και ισότιμες, σε θέση να αναδείξουν τον περιβαλλοντικό παράγοντα ως υπόβαθρο της καθημερινότητας, των δημόσιων πολιτικών, της δράσης των οργανώσεων των πολιτών και των επαγγελματικών πρακτικών. Αποτελεί μια γνήσια συμμετοχική διαδικασία, δυναμικής δημιουργίας χώρων διαλόγου, συλλογής, επεξεργασίας, διατύπωσης και προώθησης των αποτελεσμάτων του και προϋποθέτει την δημιουργία δυναμικών ομάδων ενεργών πολιτών, ως γέφυρα με τη θεσμική εξουσία και τις πολιτικές της, με στόχο την αναζωογόνηση της δημοκρατίας του χώρου και την δυναμική προώθηση των πρακτικών της. Η «Οικολογική Μετάβαση» εκκινεί, εύλογα, από την τοπικότητα, από εκεί όπου ο πολίτης και η κοινωνική ομάδα διαβιούν και δρουν, για μία οικονομία ακόμη πιο κυκλική, προσαρμοσμένη στις δυναμικές και στα κοινωνικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του χώρου και προτάσσει την διαδικασία τοπικοποίησης της οικονομίας, με πρώτες τις διαδικασίες παραγωγής και κατανάλωσης ώστε να καταστούν αυτόνομες στο χώρο.

Η «Οικολογική Μετάβαση» σημαίνει οικολογική μεταστροφή της κοινωνίας, «Οικολογική Κοινωνία», «Οικολογική διακυβέρνηση» και «Πράσινη Οικονομία». «Πράσινη Οικονομία» σημαίνει μία άλλη θεώρηση της οικονομίας - κυκλικής και συνδεδεμένης με τις χωρικές και τοπικιστικές ρίζες του παραγωγικού συστήματος - και μεταστροφής του τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης στο πεδίο μιας στρατηγικής επενδύσεων οικολογικού τύπου, οριοθετούμενου στο πεδίο των κοινωνικών και περιβαλλοντικών συνθηκών.